Afpaling en grensbepaling

Naast het opmeten heeft de landmeter-expert de wettelijk vastgestelde en exclusieve bevoegdheid om aangrenzende erven af te palen. Afpaling kan je het eenvoudigst omschrijven als het bepalen van de scheidingslijn tussen twee aangrenzende eigendommen. De afpaling kan zowel in der minne als voor de vrederechter gebeuren:

Minnelijke afpaling

Wanneer buren gezamenlijk beslissen om een landmeter-expert aan te stellen die de grenzen tussen hun erven onafhankelijk bepaalt, spreekt men van een minnelijke afpaling of afpaling in der minne. In dit geval zal er geen beroep gedaan worden op een rechter en worden de kosten gelijk verdeeld onder de partijen, al dan niet in verhouding met de oppervlakte van hun percelen. Een minnelijke afpaling kan nooit eenzijdig gebeuren.

Gerechtelijke afpaling

Wanneer er strubbelingen zijn tussen de buren onderling, of één van de partijen gewoon geen interesse heeft om tot een minnelijke afpaling over te gaan, kan de eigenaar een van perceel eenzijdig een gerechtelijke afpaling vragen. Volgens het Burgerlijk Wetboek kan “elke eigenaar zijn buur verplichten tot afpaling van hun aangrenzende eigendommen”. Dit recht is onverjaarbaar en valt op het onroerende goed, niet op de eigenaar ervan. De uitoefening van het recht gebeurt door een vordering bij de vrederechter van de plaats waar het goed is gelegen. Daaruit moet overigens blijken dat je je buur via aangetekend schrijven hebt uitgenodigd om over te gaan tot een minnelijke schikking, maar dat deze daar niet is op ingegaan.

Eerst zal de rechter nagaan of er al eerdere afpalingen zijn gebeurd. Zo niet, dan zal hij de vordering tot afpaling aanvaarden. Blijkt dat de eigendom al het voorwerp is geweest van een eerdere afpaling, of dat er reeds grenspalen werden geplaatst ter uitvoering van een akkoord of gerechtelijke beslissing, dan zal die vraag worden geweigerd. Wanneer de vordering ontvankelijk wordt verklaard, zal de vrederechter een beëdigde en onafhankelijke landmeter-expert aanstellen die ter plaatse het grensonderzoek en de effectieve afpaling zal uitvoeren. De kosten voor de afpaling worden verdeeld over de partijen. De kosten voor het gevoerde proces zijn voor de rekening van de partij die de minnelijke afpaling oorspronkelijk heeft geweigerd.

Drie fases

Men kan drie fases onderscheiden in het afpalingsproces:

Het grensonderzoek

Als eigenaar van een grond kan je niet altijd met zekerheid zeggen waar de grenzen van je eigendom lopen, laat staan als het perceel al decennialang in je bezit is. Wanneer dit geval is, of wanneer er discussie bestaat tussen de eigenaars van de aangrenzende gronden, zal er een grensonderzoek plaatsvinden. Dit gebeurt door de huidige staat van de bouwgrond op te meten en te vergelijken met eerdere – al dan niet juridische – documenten. Het gaat onder meer over kadastrale schetsen, eerdere processen-verbaal van afpaling, erfdienstbaarheden, eigendomstitels, oude opmetingsplannen van andere landmeters, gerechtelijke vonnissen, mondelinge getuigenissen, etc. 

Na afloop van het grensonderzoek zal de beëdigde landmeter-expert zijn besluiten delen in een afpalingsplan en ter goedkeuring voorleggen aan de betrokken partijen. 

Het proces-verbaal van afpaling 

Eens de grenzen van het perceel definitief zijn bepaald, maakt de landmeter-expert hiervan, in overleg met de eigenaars van het perceel en de aangrenzende erven, een proces-verbaal van afpaling op. Het pv moet ondertekend zijn door alle betrokken partijen vooraleer het tegenstelbaar is. Wanneer alle partijen het hebben ondertekend, wordt het geregistreerd in het hypotheekkantoor.

Een proces-verbaal van opmeting, dat niet is ondertekend door de partijen, is geen wettelijke basis voor het plaatsen van palen.

De fysieke afpaling

Wanneer de partijen de voorgestelde scheidingslijn hebben goedgekeurd, zal de landmeter-expert die aanduiden door het plaatsen van grenspalen op de grenspunten. In regel is dit elk met het oog waarneembaar en blijvend teken. Meestal maakt men daarvoor gebruik van betonnen of polybetonnen palen, maar ook de hoeken van gebouwen of natuurlijke grenzen zoals bomen kunnen hiervoor dienen.

Het opzettelijk verplaatsen of verwijderen van grenspalen kan strafrechtelijk en burgerrechtelijk worden vervolgd. Ook het louter vervangen ervan door een afsluiting kan niet eenzijdig gebeuren aangezien de grens officieel gedeeld wordt met de eigenaar van het aanpalende erf.